Dimensies - Hoofdstuk 43


1-25-1f De Melkweg

Het zonnestelsel bevindt zich op ongeveer 30.000 lichtjaren van het centrum van 
de Melkweg, aan de rand van een van zijn spiraalarmen, met name de Orion-arm. 
De dichtstbijzijnde buur van ons zonnestelsel is de ster Proxima Centauri op een 
afstand van 4,2 lichtjaar. Het zonnestelsel draait rond het centrum van de Melkweg 
met een snelheid van 782 460 kilometer per uur (dat is gemiddeld 217,35 km/s). 
De omwenteling is voltooid na 226 miljoen jaar. De Melkweg is ongeveer 100.000 
lichtjaar in doorsnee.

De Melkweg en zijn satellietsysteem. Rond de melkweg draaien veertien 
dwergstelsels, waarvan de meest bekende de zogenaamde Magelhaense wolken. 
Andere satellietsterrenstelsels zijn genoemd naar het sterrenbeeld waarin ze worden 
waargenomen, onder andere de Ursa Majordwerg, Fornax, Draco, Ursa Minor dwerg, 
Leo, Sextans en Sagittarius.


1-25-1g De Lokale groep

De melkweg en zijn satellieten maken deel uit van de Lokale Groep, een cluster van 
zo’n 30 à 40 sterrenstelsels gespreid over een diameter van 10 miljoen lichtjaar. 
Binnen de lokale groep van sterrenstelsels in een straal van 5 miljoen lichtjaren is 
ons melkwegstelsel een van de drie grootste. Het dichtstbijzijnde grote sterrenstelsel 
is de Andromedanevel op een afstand van 2,2 miljoen lichtjaren.


1-25-1h De Canes Venatici (wolk)

De Lokale Groep maakt deel uit van de Canes Venaticiwolk, een cluster met een 
doormeter van 23 Mpc ofwel 75 miljoen lichtjaar.


1-25-1i De Lokale of Virgosupercluster

De Canes Venaticiwolk maakt samen met de Virgocluster en enkele andere clusters 
deel uit van de Virgosupercluster of Lokale Supercluster, die meer dan 10.000 
melkwegstelsels bevat en een doorsnede van 77 Mpc ofwel 250 miljoen lichtjaar heeft. 
De Lokale Groep bevindt zich aan de rand van deze supercluster en beweegt zich van 
het centrum af, hoewel de vluchtsnelheid afneemt ten gevolge van de aantrekking door 
het centrum. De Virgosupercluster als geheel wordt versneld in de richting van de Grote 
Aantrekker, een enorme, in 1986 ontdekte onzichtbare massa op ongeveer 250 miljoen 
lichtjaar afstand in het sterrenbeeld Norma.


1-25-1j De Grote Muur

De Lokale Supercluster maakt deel uit van de Grote Muur, ontdekt in 1989, een 
aaneenrijging van talrijke superclusters, onder andere de Coma- en Hercules-
superclusters. De afmetingen zijn gigantisch: 500 miljoen lichtjaar lang en 300 miljoen 
lichtjaar breed. Naast de Grote Muur zijn er nog andere “muren” (waaronder de Grote 
Muur van Sloan). De superclusters en muren vormen een draderig netwerk van filamenten, 
waartussen zich enorme superholtes bevinden.


1-25-1k Sloan Digital Sky Survey

Vanaf 2000 is het Sloan Digital Sky Survey project (SDSS) opgestart door het Astrophysical 
Research Consortium (ARC) - een samenwerkingsverband van zeven Amerikaanse 
onderzoeksinstituten - om het huidige universum in kaart te brengen en onze positie daarin. 
Het totale noordelijk halfrond van de sterrenhemel wordt door meerdere telescopen in kaart 
gebracht inclusief de deepskyobjecten. Dit gecombineerd met radiotelescopie zorgt voor 
nieuwe gegevens die vrij opvraagbaar zijn via het internet.

Deze eerste fase, SDSS I, is afgerond in juni 2005. In vijf jaar tijd werden meer dan 200 
miljoen hemellichamen opgespoord, en de spectra gemeten van meer dan 675.000 
sterrenstelsels, 90.000 quasars en 185.000 sterren. Voor de tweede fase, SDSS II, gepland 
tot juni 2008, is het consortium uitgebreid tot 25 internationale onderzoeksinstellingen. 
Het onderzoek spitst zich nu onder meer toe op de oorsprong van sterrenstelsels en quasars 
en het ontstaan en de evolutie van de melkweg.

In juli 2008 startte SDSS III. In deze fase doet men onderzoek naar de donkere energie en 
de kosmologische parameters, de structuur, dynamica en chemische evolutie van de melkweg, 
en planetenstelsels. Deze fase zal worden afgerond in 2014.
Het uiteindelijke lot van het heelal

Het uitdijen van het heelal heeft implicaties voor het uiteindelijke lot van het heelal. 
Het belangrijkste is hierbij de dichtheid van het heelal ofwel de hoeveelheid materie. 
De meest gangbare mogelijkheden zijn of de “Big Chill, Big Rip” (open heelal), “Big Crunch” 
(gesloten heelal) en het vlakke heelal.


1-25-1l De “Big Chill” 

De “Big Chill” neemt aan dat de dichtheid van het heelal zo laag is dat de uitdijing oneindig 
zal doorgaan, waardoor alle sterrenstelsels steeds verder van elkaar geraken. Ook zal het heelal 
blijven afkoelen tot 0 Kelvin, doordat de warmte zich over een steeds grotere ruimte zal moeten 
verspreiden. Zoals het er nu naar uitziet zal het heelal inderdaad op deze manier evolueren, 
omdat alles erop wijst dat de hoeveelheid donkere materie veel kleiner is dan de zgn. kritische 
waarde.


1-25-1m De “Big Rip” 

De “Big Rip” is een variatie op de Big Chill die veronderstelt dat de snelheid van de uitdijing van 
het heelal steeds zal toenemen, waardoor niet alleen sterrenstelsels, maar uiteindelijk ook 
sterren, moleculen en atomen uit elkaar zullen worden getrokken. Op die manier zal alle materie 
zich dusdanig verspreiden dat er niets meer van enige omvang zal bestaan.


1-25-1n De “Big Crunch” 

De “Big Crunch” neemt aan dat dichtheid van het heelal hoog genoeg is om de uitdijing 
uiteindelijk, door de zwaartekracht van alle materie, te doen stoppen en dat het heelal daarna 
ineen zal krimpen. 
Het uiteindelijke lot zal dan de totale ineenstorting van het heelal zijn (eindkrak).





NAAR HOOFDSTUK 44