Dimensies - Hoofdstuk 4



1-2-1 Platte Aarde / Holle Maan

Voorwoord
Het mooiste voorbeeld hoe een compleet menselijk ras geloofde 
dat de aarde plat is. Nu anno 21ste eeuw hebben we weer een groep 
gelovigen die deze theorie blijft uitdragen. Is het een waanidee of is 
het zoals deze mensen zaken zien of zijn ze beland in een andere 
dimensie?

Beschrijving
Het concept van een platte Aarde houdt in dat men zich voorstelt dat 
het bewoonde deel van de Aarde plat is in plaats van bol. Het alternatieve 
concept is dat van een bolvormige Aarde. Dit artikel behandelt de 
opvattingen die ten aanzien van de vorm van de Aarde in de geschiedenis 
van Europa een rol hebben gespeeld. Er zal aandacht besteed worden aan 
de historische bewijzen die voor en tegen de moderne opvatting pleiten 
dat het in de middeleeuwen gangbaar was te veronderstellen dat de 
Aarde plat is. Ook zal aandacht besteed worden aan moderne aanhangers 
van het concept van een platte Aarde.

In de archaïsche tijd veronderstelde men dat de Aarde plat was. 
De Ionische (Griekse) natuurfilosofen uit de zesde eeuw voor Christus onder 
wie Anaximandros kwamen tot de conclusie dat de Aarde een korte cilinder 
was met een platte, ronde top. Men neemt aan dat de eerste persoon die 
beargumenteerde dat de Aarde een bolle vorm heeft Pythagoras 
(6de eeuw v.Chr.) was, maar dit wordt weersproken door het feit dat de meeste 
presocratische Pythagoreeërs de wereld nog als plat beschouwden. 
Eratosthenes stelde in de derde eeuw voor Christus vast dat de Aarde een bol 
is en kwam tot een benaderde berekening van de omtrek van de Aarde, die niet 
onverdienstelijk was.

Ten tijde van Plinius de Oudere, die leefde in de eerste eeuw na Christus, 
werd het concept van een bolvormige Aarde onder westerse geleerden algemeen 
aanvaard. Ptolemaeus tekende zijn kaarten volgens het idee van een bolle Aarde 
en ontwikkelde een systeem van breedtegraden, lengtegraden en klimaatzones. 
Zijn geschriften bleven gedurende de middeleeuwen de basis van de Europese 
astronomie, hoewel gedurende de late oudheid en vroege middeleeuwen 
(van ongeveer de 3e tot de 7e eeuw) argumenten voor een platte Aarde nog 
gangbaar waren.


1-2-1a Oudheid

Geloof in een platte Aarde wordt in de oudste geschriften van de mensheid gevonden. 
In het vroege Mesopotamische denken werd de wereld voorgesteld als een platte 
schijf die in de oceaan dreef, en dit loopt vooruit op de vroege Griekse kaarten 
zoals die van Anaximandros en Hecataeus. De meeste theologen en 
Bijbelonderzoekers stellen dat de schrijvers van de Bijbel een Babylonisch 
wereldbeeld hadden waarin de Aarde plat is en op een soort van pilaren staat. 
Volgens een Woordenboek van de Bijbel geschreven door W. Browning “Hebreeuwse 
kosmologie schilderde een platte Aarde, waaroverheen een firmament als een gewelf 
hing, boven de Aarde gesteund door bergen, en omgeven door water. Gaten of sluizen 
(ramen, Genesis 7:11) lieten het water als regen vallen. Het firmament was de hemel 
waarin God de Zon had geplaatst (Psalm 19:4) en de sterren (Genesis 1:14)”.

Tegen de klassieke tijden kwam een nieuwer idee, dat de wereld bolvormig was op. 
Dit werd omhelsd door Pythagoras, blijkbaar op esthetische gronden, net zoals hij alle 
andere hemellichamen bolvormig zag. Aristoteles droeg bewijs uit eigen waarneming 
bij voor een bolvormige Aarde, en merkte op dat reizigers die naar het zuiden reizen 
zuidelijke sterrenbeelden hoger boven de horizon zien. Veronderstelt men dat de 
sterren zeer ver weg staan, dan kan dat alleen maar als de horizon in zuidelijkere 
gebieden een hoek maakt met de horizon in noordelijkere gebieden, dus als het 
oppervlak van de Aarde gebogen is. Dus kan de oppervlakte van de Aarde niet plat 
zijn. Nog eenvoudiger te constateren is dat de schaduwrand van de Aarde op de Maan 
tijdens de gedeeltelijke fase van een Maansverduistering altijd rond is, onafhankelijk 
van hoe hoog de Maan boven de horizon staat. Alleen een bol werpt naar elke richting 
een ronde schaduw, terwijl een ronde schijf een elliptische schaduw in de meeste 
richtingen maakt.

De omtrek van de Aarde werd voor het eerst rond 240 v.Chr. vastgesteld door 
Eratosthenes. Eratosthenes wist dat in Syene (nu Aswan), in Egypte, de Zon recht 
boven stond bij de zomerzonnewende, terwijl hij schatte dat een schaduw door de 
Zon bij Alexandrië een schaduw van 1/50e van een cirkel wierp. Hij schatte de afstand 
van Syene naar Alexandria als 5000 stadia, en schatte de omtrek van de Aarde op 
250 000 stadia en een graad was 700 stadia (eigenlijk een omtrek van 252 000 
stadia bedoelend). Eratosthenes gebruikte grove schattingen en ronde getallen, maar 
afhankelijk van de lengte van de stadion, ligt zijn resultaat in een marge van 2% tot 
20% van de werkelijke omtrek, 40 008 kilometer. Merk op dat Eratosthenes de omtrek 
van de Aarde alleen maar kon meten door aan te nemen dat de afstand tot de Zon zo 
groot is dat de zonnestralen parallel lopen. Een soortgelijke meting, beschreven in een 
Chinees wiskundig werk, de Zhoubi suanjing (1e eeuw v. Chr), werd gebruikt om de 
afstand tot de Zon te meten door aan te nemen dat de Aarde plat was.

In deze periode veronderstelde men reeds dat de Aarde verdeeld was in klimaatzones, 
met een koud klimaat aan de polen, een dodelijk verzengend klimaat bij de evenaar, 
en een mild en bewoonbaar gematigd klimaat ertussen. Men dacht dat de verschillende 
temperaturen van deze zones gerelateerd waren aan de afstand tot de Zon. Men meende 
ten onrechte dat niemand de verzengende klimaatgordel kon oversteken en de 
onbekende landen aan de andere kant van de bol kon bereiken. Toen werden zowel deze
imaginaire landen als hun inwoners antipoden genoemd.

Lucretius (1e eeuw v.Chr.) was tegen het concept van een bolvormige Aarde, omdat hij 
het idee van antipoden absurd vond. Het probleem is namelijk dat de zwaartekracht 
steeds in dezelfde richting lijkt te werken, dus wie zich op een andere plek op Aarde 
bevindt, zal eraf vallen of glijden. Maar tegen de 1e eeuw n. Chr. kon Plinius de Oudere 
stellen dat iedereen het eens is over de bolvorm van de Aarde (Naturalis Historia, 2.64), 
hoewel er geschillen bleven over de natuur van de antipoden, en hoe het mogelijk is dat 
de oceaan niet van de Aarde stroomt. Opmerkelijk overweegt Plinius als 
“tussenliggende” theorie ook de mogelijkheid van een onvolmaakte bol, “gevormd als een 
denneappel”. (Naturalis Historia, 2.65)

In de 2e eeuw bracht de Alexandrijnse astronoom Ptolemaeus veel argumenten aan 
voor de bolvorm van de Aarde. Hieronder was de waarneming dat als men naar bergen 
toe zeilt, ze uit de zee op lijken te rijzen, en dat dit aangaf dat ze bedekt waren door het 
gekromde oppervlakte van de zee.

In de late oudheid bediscussieerden veelgelezen encyclopedisten als Macrobius (4e eeuw) 
en Martianus Capella (5e eeuw) de omtrek van de Aarde, haar centrale positie in het heelal, 
het verschil in seizoenen in noordelijke en zuidelijke halfronden, en veel andere geografische 
details. In zijn commentaar op Cicero’s De droom van Scipio, beschreef Macrobius de 
Aarde als een bol van onbelangrijke afmeting in vergelijking met de rest van het heelal.


1-2-1b Vroeg jodendom / Talmoed

In de (Babylonische) Talmoed, het voornaamste religieuze geschrift binnen het Jodendom 
op de Tenach na, wordt gediscussieerd over de vorm van de aarde (o.a. Pesachiem 94b, 
Avoda Zara 42c). Volgens Jehoeda Hanassi, de samensteller van de Misjna en belangrijkste 
Joodse geleerde van zijn tijd, die leefde omstreeks de tweede eeuw, was de aarde rond 
(hij baseerde zich hierbij op de Griekse filosofie). Het lijkt er op dat de meeste rabbijnen in 
de Talmoed een voorkeur hebben voor een ronde aarde.

Volgens de Joodse arts, filosoof en theoloog Maimonides (1135-1204), is de aarde rond.





NAAR HOOFDSTUK 5