Dimensies - Hoofdstuk 23


1-11-1 Spiegelbeeld / Reflectie

Voorwoord
We staan er dagelijks in te staren of te kijken of we weer niet een dagje ouder zijn 
geworden; de spiegel, het voorwerp wat jou laat zien wie je denkt te zijn. De spiegel 
heeft al veel ellende veroorzaakt maar weer voor andere is het een genot. Jezelf te 
zien in een spiegel schijnt toch een magische werking te hebben en moeten we dus 
in dit boek niet wegzetten als een ego object. We gaan het zeker nog over de spiegel 
hebben want wat kan de spiegel ons misschien vertellen?

Beschrijving
Het spiegelbeeld is het beeld dat men ziet als men in een spiegel kijkt. Ook de 
weerspiegeling in een wateroppervlak of een ander spiegelend oppervlak wordt 
aangeduid als spiegelbeeld.

Een spiegelbeeld is het resultaat van reflectie van licht.


1-11-1a Spiegelbeeldeffecten

Weerspiegeling van licht
Bij een lichtbundel PO die een vlakke verticale spiegel treft op punt O, is de weerspiegelde 
lichtstraal OQ. De hoek van inval ten opzichte van een loodrechte lijn (de z.g. normaal) is 
dan ?i en hoek van reflectie is ?r. De hoek van inval is daarbij gelijk aan de hoek van 
uitval: ?i = ?r.


1-11-1b Wat doet een spiegel?

Voor en achter
Wanneer iemand zijn spiegelbeeld in een verticaal opgestelde spiegel bekijkt die haaks 
staat op de kijkrichting, dan zijn boven en onder en links en rechts hetzelfde gebleven, 
maar voor en achter verwisseld. Als je bijvoorbeeld naar je eigen spiegelbeeld wijst (van je af) 
wijst het spiegelbeeld in de tegenovergestelde richting (naar jou toe).

Links en rechts
De persoon ervaart echter deze verwisseling van voor en achter niet, maar links en rechts 
lijken wel verwisseld te zijn. De links/rechts omkering geldt echter alleen als wij het beeld 
dat wij in de spiegel waarnemen, vergelijken met het normale - of niet gespiegelde- beeld. 
Het normale beeld van het object is dus het beeld zoals je het ziet als je er recht voor staat. 
Voor het beeld dat naar de spiegel is toegekeerd, geldt de links/rechts omkering niet. Dit kan 
een beeld zijn van jezelf, of van een bepaald object (zie figuur rechts). Je eigen spiegelbeeld 
verschilt daarom ook van het beeld dat anderen van je hebben, of van een foto die van je is 
gemaakt, als iemand recht voor je staat. Als iemand bijvoorbeeld met een wijnglas in de 
rechterhand naar zijn spiegelbeeld kijkt, bevindt de ‘hand met glas’ zich in het rechterhelft van 
het beeld. Iemand die voor ons staat, ziet echter het glas links. Ook op een frontale foto van 
dezelfde persoon bevindt de hand met glas zich in de linkerhelft van het beeld. Onze hersenen 
‘weten’ in dat geval dan toch dat de persoon het glas met de rechterhand vasthoudt.

Geschreven tekst
Een gespiegelde tekst is moeilijk te lezen, omdat niet alleen de zin (en leesrichting) maar ook 
de lettervormen zijn omgeklapt. Na enige oefening lukt dit soms beter. Ambulances zijn daarom 
soms van een tekst in spiegelbeeld voorzien. Hierdoor kunnen automobilisten in hun 
achteruitkijkspiegel de gespiegelde tekst toch goed lezen. Ook bij het kijken naar een tekst, 
zoals het woord AMBULANCE geldt hetzelfde principe: de spiegel verwisselt niet links en 
rechts maar voor en achter. De links/rechts verwisseling komt doordat het woord AMBULANCE 
nu naar de spiegel toe is gekeerd, en dus 180 graden is gedraaid ten opzichte van het niet 
gespiegelde beeld van de tekst die je eerst recht voor je had. Maar als je de tekst die naar de 
spiegel is toegekeerd van achteren zou kunnen bekijken (bijvoorbeeld het woord AMBULANCE, 
of de letters ABC gedrukt op doorzichtig, zie je in feite het spiegelbeeld. Dus wat de spiegel 
eigenlijk doet is niet links en rechts, maar voor- en achterzijde van de letters omkeren.

Droste effect
Als men twee spiegels onder een hoek van 90° ten opzichte van elkaar plaatst, is het mogelijk 
om een spiegelbeeld van een spiegelbeeld te creëren. Een spiegelbeeld van een spiegelbeeld 
keert voor en achter weer om en dus ontstaat weer het originele beeld. Bij twee geïdealiseerde 
parallelle spiegels worden de afbeeldingen oneindig vaak weerspiegeld, dit wordt ook wel het 
Droste-effect genoemd. In de praktijk wordt het aantal reflecties beperkt doordat een spiegel 
nooit 100% van het ingevallen licht zal weerkaatsen.

Toepassingen
Het spiegelprincipe wordt in de schilderkunst toegepast bij het vervaardigen van een ets. 
Op de koperplaat die de basis vormt van de ets, wordt een voorstelling in spiegelbeeld uitgevoerd. 
Een persoon houdt bijvoorbeeld een pen met de linkerhand vast. Bij de latere afdruk is alles weer 
omgekeerd: de persoon is nu rechtshandig geworden.

Het spiegelbeeld in de kunst
Het gebruik van het spiegelbeeld in de kunst is al oud. In de Griekse mythologie werd Narcissus 
verliefd op zijn eigen spiegelbeeld. Soms worden aan het spiegelbeeld bijzondere eigenschappen 
gekoppeld. Zo zou het een blik in een andere wereld geven. Lewis Carroll gebruikte dit gegeven 
in Through the Looking Glass, het vervolg op Alice in Wonderland. In de wereld achter de spiegel 
die Alice binnentreedt, gebeurt alles omgekeerd. Een sprookje waarin een spiegel een grote rol 
speelt is Sneeuwwitje. De stiefmoeder van Sneeuwwitje vraagt aan haar toverspiegel wie de 
schoonste van het land is en ontsteekt in woede als de spiegel naar waarheid antwoordt dat dit 
Sneeuwwitje is en niet zijzelf. De spiegel wordt op vergelijkbare wijze gebruikt in het lied 
Spiegelbeeld van Willeke Alberti. 

Het gegeven dat de spiegel de soms harde werkelijkheid laat zien wordt vaker gebruikt in literatuur 
en andere kunstvormen, waaronder films. Zodra het spiegelbeeld de realiteit laat zien, wordt de 
droom vaak verkozen boven de werkelijkheid en wordt het spiegelbeeld vernietigd door de spiegel 
te breken of een steen in de vijver te gooien.




NAAR HOOFDSTUK 24